Γενικό πλαίσιο
Η σειρά μαθημάτων με τον γενικό τίτλο «Δομική Τέχνη» αναπτύσσεται σε τέσσερα μέρη και εξετάζει την υλικότητα του χώρου ως μια ενιαία και αδιαίρετη συνθήκη μέσα από την οποία συλλαμβάνεται και υλοποιείται ο Σχεδιασμός του Χώρου. Ως εκ τούτου, στα μαθήματα αυτά εξετάζονται έννοιες όπως τα φυσικά ή τεχνητά υλικά, η προδιαγραφή επιφανειών, εξοπλισμού και δομικών συστημάτων, οι παραδοσιακές μέθοδοι δόμησης ιστορικά, και οι ψηφιακές εφαρμογές μοντελοποίησης και δόμησης του χώρου, ως συνάρτηση των επιθυμητών ιδιοτήτων του χώρου – δηλαδή ως ένα συνθετικό πρόβλημα – με επίκεντρο τον άνθρωπο.
Τα εξειδικευμένα αντικείμενα του εκάστοτε μαθήματος επιδιώκουν τον συσχετισμό των παραπάνω με παραμέτρους όπως η υγεία, η ασφάλεια, η φυσική και αντιληπτική εργονομία και άνεση, αλλά και οι αισθητικές επιλογές που γίνονται, όπως αυτές επηρεάζονται από τις αναγκαίες υποδομές, τις επιφάνειες και τον εξοπλισμό του χώρου.
Μέσα από την σειρά αυτών των μαθημάτων αυτών οι φοιτητές /τριες θα μπορέσουν να συλλάβουν την έννοια του Χώρου ως καθολική συνθήκη, με τον βέλτιστο δυνατό τρόπο, όντας εξοικειωμένοι με τις μεθόδους παραγωγής του από τις παραδοσιακές ιδιότυπες λαϊκές και ιστορικές τεχνικές μέχρι τις σύγχρονες κατασκευαστικές τεχνολογίες. Ειδικά στις μέρες μας, αυτός ο παράγοντας εμφανίζεται ως κρίσιμος για τη διδασκαλία του Σχεδιασμού σαν μια ενιαία διαδικασία μεταξύ της ύλης και της σύλληψης – για παράδειγμα η σύγχρονη παραγωγή του χώρου ως συνάρτηση της μαζικής βιομηχανικής παραγωγής τυποποιημένων συστημάτων ή οι λογικές ψηφιακής μορφοδοσίας (CAD, BIM, παραμετρικός σχεδιασμός και προσομοιώσεις βελτιστοποίησης) ως συνάρτηση των εξειδικευμένων εφαρμογών ψηφιακής κατασκευής (DigitalFabrication). Από την άλλη πλευρά, η εξοικείωση των φοιτητών /τριων με την υλικότητα του χώρου και των μεθόδων παραγωγής του κατά την ευρύτερη έννοια θα τους επιτρέψει να αντιμετωπίσουν όλες τις κλίμακες εφαρμογής, από την συνάντηση δύο επιφανειών και την προδιαγραφή των δομικών συστημάτων, μέχρι την πρωτότυπη σύλληψη της συνολικής μορφής του χώρου, με την ειδική ευαισθησία που απαιτείται εξ’ ορισμού από το ζητούμενο του Ανθρωποκεντρικού Σχεδιασμού.
Εν κατακλείδι, σήμερα περισσότερο αναγκαία από ποτέ άλλοτε, η σειρά των μαθημάτων της «Δομικής Τέχνης» ζητά να θεμελιώσει το ζήτημα της υλικότητας του χώρου στην συνείδηση των φοιτητών ως έναν Σχεδιασμό Ιδιοτήτων που είναι θεμελιώδης και αδιαίρετη συνάρτηση του Σχεδιασμού του Χώρου.
Το παρόν αποτελεί το τέταρτο μάθημα της σειράς των μαθημάτων Δομικής Τέχνης και αποτελεί εισαγωγή στις σύγχρονες και καινοτόμες λογικές κατασκευής, προτυποποίησης και εφαρμογής δομικών συστημάτων. Εξετάζει εκ νέου τις τυποποιημένες κατασκευαστικές τεχνολογίες μαζικής παραγωγής αποδομώντας τις κεντρικές λογικές που τις διέπουν, έτσι ώστε να αναλύσει στην συνέχεια τον τρόπο που αυτές αναθεωρούνται μέσα από τις σύγχρονες ψηφιακές [παραμετρικές] εφαρμογές (digital fabrication). Ταυτόχρονα εξετάζει τις σύγχρονες λογικές μορφοδοσίας ως συνδεδεμένες με τις δυνατότητες που προσφέρουν οι νέες τεχνολογικές προσεγγίσεις.
Περιεχόμενο μαθήματος
Το μάθημα κατατέμνεται σε πέντε μέρη:
1. Τεχνική και τεχνολογία. Η μετάβαση από την παραδοσιακή δόμηση στην λογική της καινοτομίας. Από την βιομηχανική τυποποίηση στην εξειδικευμένη εφαρμογή.
2. Αναθεωρώντας το μέλλον της παραγωγής: από τον συμμετοχικό σχεδιασμό στην απομακρυσμένη παραγωγή. Αυτοματισμός. Ρομποτικά μέσα. Μετεξελίξεις των κατασκευών ξύλου, μετάλλου και πέτρας κατ’ αντανάκλαση των τεχνολογικών εξελίξεων.
3. Αναθεωρώντας την υλικότητα: σύνθετα και υβριδικά υλικά, ‘έξυπνες’ επιφάνειες, μεταβαλλόμενες δομές.
4. Προσθετικές λογικές: 3D printing και άλλες τεχνολογίες
5. Ενεργές κατασκευές: διάδραση.
Σκοποί και στόχοι
Ως γενικός στόχος όλων των μαθημάτων λογίζεται το να αναδειχθούν οι διάφορες κατασκευαστικές λογικές, τα διάφορα δομικά και διακοσμητικά υλικά, οι εκάστοτε μηχανικές συμπεριφορές τους σε συνθήκες περιβάλλοντος και ανάλογα με τις απαιτήσεις του έργου, και οι τρόποι συναρμογής τους σε εξειδικευμένες ή/και πρωτότυπες αρχιτεκτονικές και κατασκευαστικές λεπτομέρειες, ως ένα συνθετικό πρόβλημα, το οποίο βρίσκεται σε ευθεία και διαρκή διαλεκτική σχέση με την προγραμματική και την εννοιολογική συγκρότηση του Σχεδιασμού.
Το σύνολο του μαθήματος οργανώνεται γύρω από την ανάδειξη της τεχνολογίας, όπως εκφράζεται π.χ. με τις τρισδιάστατες εκτυπώσεις, τα σύνθετα υλικά (composite materials) και τις ρομποτικές εφαρμογές, ως καταλύτη για μια συνολική αλλαγή στον σχεδιασμό του χώρου και τον τρόπο με τον οποίο ο άνθρωπος διαντιδρά με το περιβάλλον του. Σε αυτό το πλαίσιο θα εξεταστούν παραδείγματα κατασκευών τόσο από την ιστορία όσο και από την τρέχουσα επικαιρότητα, με στόχο να αναδειχτεί η παράλληλη σχέση μεταξύ της μορφής και του τεχνικού, ή αργότερα τεχνολογικού, αντικειμένου. Στο ίδιο πλαίσιο θα εξεταστούν οι κατασκευαστικές λογικές και ο τρόπος με τον οποίο παράγουν τον σύγχρονο υλικό σχεδιασμένο χώρο μέσα από αντικείμενα όπως οι ελαφρές και μεταβαλλόμενες κατασκευές, η τυποποίηση, η προκατασκευή, οι υβριδικές εφαρμογές, οι ‘έξυπνες’ επιφάνειες, κ.α.
Επιπλέον των παραπάνω, το μάθημα αποσκοπεί στο να επανεξετάσει συνολικά την έννοια της υλικότητας ως σταθερό αντικείμενο και να την δει εκ νέου ως ένα δυναμικά μεταλλασσόμενο υβριδικό σύστημα που κυμαίνεται ανάμεσα στην σταθερή του μορφή (ως ύλη) και την ασταθή του μορφή (ως πληροφορία).
Μαθησιακά αποτελέσματα
Το μάθημα οργανώνεται στην βάση σειράς διαλέξεων-εισηγήσεων από τον /την διδάσκοντα/ουσα και επισκέπτες καθηγητές σε συνδυασμό με ενδεχόμενη εκπαιδευτική επίσκεψη σε εταιρείες του χώρου που είναι ευρέως αναγνωρισμένες στο αντικείμενο του μαθήματος.Προκειμένου να τροφοδοτηθεί μία κριτική συζήτηση και η συνεργασία, οι φοιτητές/τριες αναλαμβάνουν ομαδική εργασία με θέμα συναφές προς το αντικείμενο του μαθήματος, το οποίο καθορίζεται κατά την έναρξη του ακαδημαϊκού εξαμήνου από τον διδάσκοντα.
Με την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος ο φοιτητής /τρια θα είναι σε θέση να – Αντιληφθεί τον τρόπο με τον οποίο η τεχνολογία αποτελεί ένα γενικότερο εννοιολογικό πλαίσιο για τις σύγχρονες εφαρμογές δόμησης, το οποίο υπερβαίνει την διάσταση της απλής τεχνικής ή/και της βιομηχανικής παραγωγής.
– Εμβαθύνει περισσότερο στην σχέση των σύγχρονων τεχνολογικών εξελίξεων στην παραγωγή του υλικού χώρου.
– Κατανοήσει και να εξετάσει περαιτέρω τις σύγχρονες μορφολογίες ως συνάρτηση των νέων κατασκευαστικών λογικών.
– Να μεταφέρει αυτό τον συλλογισμό σε συναφή πεδία συνθετικού πειραματισμού όπως λ.χ. σε εφαρμοσμένες ασκήσεις μελετών
Ως εκ τούτου, το μάθημα θεωρείται ως ένα ειδικό μάθημα που θα επιτρέψει στους φοιτητές να εμβαθύνουν πάνω στην λογική της κατασκευαστικής εφαρμογής ως ένα δυνάμει συνθετικό
εργαλείο σχεδιασμού του χώρου.
Γενικές Ικανότητες
Λαμβάνοντας υπόψη τις γενικές ικανότητες που πρέπει να έχει αποκτήσει ο πτυχιούχος (όπως αυτές αναγράφονται στο Παράρτημα Διπλώματος και παρατίθενται ακολούθως) σε ποια /ποιες από αυτές αποσκοπεί το μάθημα;.
Αναζήτηση, ανάλυση και σύνθεση δεδομένων και πληροφοριών, με τη χρήση και των απαραίτητων τεχνολογιών
Προσαρμογή σε νέες καταστάσεις
Λήψη αποφάσεων
Αυτόνομη εργασία
Ομαδική εργασία
Εργασία σε διεθνές περιβάλλον
Εργασία σε διεπιστημονικό περιβάλλον
Παράγωγή νέων ερευνητικών ιδεών
Σχεδιασμός και διαχείριση έργων
Σεβασμός στη διαφορετικότητα και στην πολυπολιτισμικότητα. Σεβασμός στο φυσικό περιβάλλον
Επίδειξη κοινωνικής, επαγγελματικής και ηθικής υπευθυνότητας και ευαισθησίας σε θέματα φύλου Άσκηση κριτικής και αυτοκριτικής
Προαγωγή της ελεύθερης, δημιουργικής και επαγωγικής σκέψης
Άλλες…
– Αναζήτηση, ανάλυση και σύνθεση δεδομένων και πληροφοριών, με τη χρήση και των απαραίτητων τεχνολογιών
– Προαγωγή της ελεύθερης, δημιουργικής και επαγωγικής σκέψης
– Αυτόνομη εργασία
– Ομαδική εργασία
– Άσκηση κριτικής και αυτοκριτικής
– Προσαρμογή σε νέες καταστάσεις.
– Λήψη αποφάσεων.
– Συνδυαστικές επιλογές.
Βιβλιογραφία
- Γιαννούδης, Σωκράτης. Η Αρχιτεκτονική στον Ψηφιακό Πολιτισμό: Μηχανές, Δίκτυα, Υπολογισμός. Αθήνα: Παπασωτηρίου, 2023
- Yiannoudes, Socrates. Architecture and Adaptation: from Cybernetics to Tangible computing. London: Routledge, 2016.
- Γιαννούδης, Σωκράτης. Προσαρμόσιμη Αρχιτεκτονική. Δυνατότητες και Παράγοντες Σχεδιασμού Μεταβαλλόμενων και “Ευφυών” Χώρων. Αθήνα: Ίων, 2013.
- Ουγγρίνης, Κώστας. Μεταβαλόμενη Αρχιτεκτονική – Κίνηση, Προσαρμογή, Ευελιξία. Αθήνα: Ίων.
- Μιχάλτσος Γεώργιος. Ελαφρές μεταλλικές κατασκευές. Εκδόσεις Συμεών, 2009.
- SilverPete, McLeanWill. Εισαγωγή στην Αρχιτεκτονική Τεχνολογία. Αθήνα: Παπασωτηρίου, 2021.
- Κακαράς, Ιωάννης. Τεχνολογία Ξύλινων Δομικών Κατασκευών. Αθήνα: Ίων, 2013.
- Καλογεράς, Νίκος κ.α. Θέματα Οικοδομικής. Συμμετρία, 1999.
- Ζαβολέας, Γιάννης. Η Μηχανή και το Δίκτυο ως δομικά πρότυπα στην αρχιτεκτονική. Αθήνα: FUTURA, 2013.
- Peteinarelis, A., Yiannoudes, S. ‘Algorithmic Thinking in Design and Construction: Working with Parametric Models’. Στο A. Al-Attili, A. Karandinou & B. Daley (eds.). Parametricism vs. Materialism: Evolutions of Digital Technologies for Development, pp. 19-27. London: Imperial House Publishers.
- Γιαννούδης, Σ., Πετειναρέλης, Α. «Παραμετρικός Σχεδιασμός: από τον Κώδικα στην υλοποιημένη Κατασκευή.» Πρακτικά Β’ Επιστημονικού Συνεδρίου Σχολής Καλλιτεχνικών Σπουδών ΤΕΙ Αθήνας: Η Αισθητική στη νέα Ψηφιακή Πραγματικότητα.
- Menges, Achim, Bob Sheil, Ruairi Glynn, και Marilena Skavara, επιμ. Fabricate 2017. London: UCL PRESS, 2017. http://www.ucl.ac.uk/ucl-press/browse-books/fabricate.
- Gramazio, Fabio και Matthias Kohler, επιμ. Fabricate 2014. London: UCL PRESS,
- Peters, Brady, and Peters, Terri (eds.). Inside Smart Geometry – Expanding the architectural possibilities of Computational design. Chichester UK: Wiley, 2013
- Melendez, Frank. Drawing from the model – Fundamentals of Digital Drawing 3D modelling and visual programming in Architectural Design. Hoboken NJ: Wiley, 2019.
- Menges, Achim. ‘Material synthesis: Fusing the material and computational’. Architectural Design 85, 5 (2015).
- Menges, Achim. ‘Material Computation: Higher Integration in Morphogenetic Design’. Architectural Design 82, 2 (2012).
- Hensel, Michael, Menges, Achim, and Weinstock, Michael. Emergent Technologies in Design: Towards a Biological paradigm for Architecture. Oxon UK / New York: Routledge, 2010.
- Iwamoto, Lisa. Digital Fabrications: Architectural and Material Techniques. New York: Princeton Architectural Press, 2009.
- Dunn, Nick. Digital Fabrication in Architecture. London UK: Laurence King Publishing, 2012.
- Ng Rashida, and Patel, Sneha (eds.). Performative materials in Architecture and Design. Bristol UK / Chicago USA: Intellect/The University of Chicago Press, 2013
- http://www.achimmenges.net
- https://www.itke.uni-stuttgart.de/research/built-projects
- http://www.armadillovault.com
- https://block.arch.ethz.ch/brg/project/armadillo-vault-venice-italy
- http://designinnovation.berkeley.edu/wordpress