Περιεχόμενο μαθήματος
Εξετάζονται οι μορφές της μοντέρνας τέχνης και αρχιτεκτονικής από το τέλος του 19ου έως τα μέσα του 20ου αιώνα, παράλληλα με τη θεωρία που αναπτύχθηκε τόσο σε αλληλεπίδραση με την τέχνη αυτής της περιόδου, όσο και μεταγενέστερα σε αναφορά με αυτήν.
- Θεωρία και κριτική. Αισθητικές αρχές της Μοντέρνας πρωτοπορίας
Η αλληλεπίδραση θεωρίας και τέχνης: Baudelaire, Fry, Greenberg.
Ο Kant και η έννοια της αισθητικής αυτονομίας.
Benjamin, η τεχνική αναπαραγωγή του έργου τέχνης. H αρχή του collage/montage και η σχέση του ασυνείδητου με την σκέψη.
Adorno, αρνητική αισθητική και πολιτική αυτονομία.
Bruno Zevi, Η Μοντέρνα γλώσσα της αρχιτεκτονικής.
Habermas, Μοντερνισμός, ένα ατελείωτο σχέδιο.
- Οι ρίζες
Νεοκλασικισμός – Ρομαντισμός, Ρεαλισμός, Ιμπρεσιονισμός, Art Nouveau, Σχολή Μονάχου
Μέσα από τη συγκριτική μελέτη των σημαντικότερων έργων τέχνης και αρχιτεκτονικής του Ευρωπαϊκού και Ελλαδικού χώρου του 19ου αιώνα, και τη συσχέτισή τους με τη θεωρία, εξετάζονται οι ρίζες της αισθητικής του μοντερνισμού σε σχέση με το κοινωνικό και πολιτικό τους πλαίσιο. Προσέγγιση στις πολιτιστικές και τεχνολογικές αλλαγές που εισάγουν τη Μοντέρνα αρχιτεκτονική (1850-1900). Πολεοδομική ανάπτυξη, τεχνολογική ανάπτυξη. Ουτοπικός σχεδιασμός.
- Τέχνη, αρχιτεκτονική, κοινωνία
Θεωρητική διερεύνηση των σχέσεων παράδοσης-νεωτερικότητας, έννοιας-μορφής, μορφής-λειτουργίας, διακόσμου-αφαίρεσης, φύσης-τεχνολογίας σε σύγκριση με παλαιότερες εποχές. Εξετάζεται το Μοντέρνο κίνημα ως έκφραση στην τέχνη και την αρχιτεκτονική μιας διαρκούς κριτικής θεώρησης της κοινωνίας: Φουτουρισμός, Ντανταϊσμός, De Stijl, Bauhaus, Κονστρουκτιβισμός. Σουρεαλισμός. Ρήξη με την παράδοση και την αναπαράσταση. Φαντασία, ορθολογισμός, ασυνείδητο και κοινωνία.
Οι ηθικές αρχές της νέας αρχιτεκτονικής και ο ρόλος του αρχιτέκτονα σε αυτό το πλαίσιο. Le Cobusier, Vers une architecture.
Διεθνές στυλ: οι παγκόσμιες αρχές της νέας αρχιτεκτονικής, αναφορά στο έργο σε σχέση με τον λόγο ορισμένων από τους σημαντικότερους αντιπροσώπους της διεθνούς αρχιτεκτονικής σε αυτό το πλαίσιο.
O ελλαδικός χώρος το πρώτο μισό του 20ου αιώνα. Οι πρώτοι Έλληνες μοντερνιστές και το αίτημα της ελληνικότητας της τέχνης και της αρχιτεκτονικής.
Μαθησιακά αποτελέσματα
Το μάθημα αναφέρεται στην ερμηνεία των μορφών της Αρχιτεκτονικής και των υπολοίπων μορφών της Τέχνης σε σχέση με το κοινωνικοπολιτισμικό γίγνεσθαι της κάθε εποχής. Κύριο ζητούμενο είναι η συνειδητοποίηση από τους φοιτητές ότι η σχέση σκέψης-μορφής είναι μια σχέση αλληλεπίδρασης που όμως δεν υπόκειται σε λογικούς κανόνες και επομένως ελεύθερη με αυτή την έννοια, ενώ συγχρόνως η κάθε μορφή προκύπτει ως σωματοπραγματική έκφραση του πολιτισμικού πλαισίου στο οποίο αυτή εκδηλώνεται. Η κατανόηση των μορφών ως αποτέλεσμα της σκέψης, όσο και η δημιουργία σκέψης ως αποτέλεσμα αυτής της κατανόησης συνιστούν μέρη μιας ερμηνευτικής ανοικτής διαδικασίας προσέγγισης της ιστορικής αλήθειας σε σχέση με την Τέχνη και την Αρχιτεκτονική.
Το μάθημα αποτελεί βασικό υπόβαθρο για όλα τα συνθετικά μαθήματα του Τμήματος.
Βιβλιογραφία
- Allones, (d) Olivier-Renault, La creation artistique et les promesses de la liberte, εκδ. Klincksieckm, Paris 1973.
- Adorno, Th., “Functionalism Today”, περιλ. σε: Leach, N., επιμ., Rethinking Architecture, Routledge, London 1997, σελ. 6-20.
- Antal, Fr., Μελέτες Ιστορίας της Τέχνης, μτφ. Α. Παππάς, εκδ. Πανεπιστημιακές εκδ. Κρήτης, Ηράκλειο, 1999.
- Antliff, M.,Leighten, P., Cubism and culture, ed. Thames and Hudson, London, 2001.
- Αrgan, G.C., Η μοντέρνα τέχνη, εκδ. Πανεπιστημιακές Εκδ. Κρήτης, Ηράκλειο 1998.
- Arendt, H. επιμ., Walter Benjamin, Illuminations, εκδ. Harcourt, Brace & World, U.S.A. 1969.
- Benevolo, L., Η Ιστορικότητα του Αρχιτεκτονικού Έργου, Εκδ. Λιβάνης, Αθήνα.
- Benevolo, L. & Λαζαρίδης, Π., “Βιομηχανική επανάσταση – Βιομηχανική πόλη”, εκδ. Νέα Σύνορα, Αθήνα.
- Brolin, B., “H αποτυχία της μοντέρνας αρχιτεκτονικής”, εκδ. Κατσούλης, Αθήναι 1979.
- Βürger, P.,Theory of the Avant-Garde, μτφ. Shaw, M., εισαγ. Schulte-Sasse, J., Manchester Univ. Press, Manchester, 1984.
- Γεωργίου, Θ., Αισθητική θεωρία και Μοντέρνα Τέχνη, εκδ. Future, Αθήνα, 2001.
- Chipp, B. H., Theories of Modern Art, εκδ. Univ. of California Press, Berkeley 1968.
- Conrads, Ulrich, επιμ., Programs and Manofestoes on 20th-century Architecture, M.I.T. Press, Cambridge Massachusetts, 1971.
- Foster, H., Bois Y.-A., Krauss, R., Thames & Hudson, Art since 1900, London 2011.
- Frampton, Kenneth, Μοντέρνα Αρχιτεκτονική – Ιστορία και Κριτική, εκδ. Θεμέλιο, 1999.
- Frascina, F., & Harrison, Ch., επιμ., Modern Art and Modernism. A critical Anthology, the Open University, U.K., 1982.
- Fry, F. Edward, Cubism, Thames & Hudson, London, 1966.
- Gablik, S., Has Modernism failed?, Thames & Hudson Ltd, London 1984..
- Gray, C., Ρώσικη Πρωτοπορία, εκδ. Υποδομή, Αθήνα, 1987.
- Hauser, Arnold, Κοινωνική Ιστορία της Τέχνης, εκδ. Κάλβος, Αθήνα, 1980.
- Heinich, N., La sociologie de l’ art, ed. La Decouverte, Paris, 2004.
- Heynen, H., Architecture and Modernity. A critique, εκδ. Massachusetts Institute of Technology, U.S.A., 1999.
- Horkheimer, M. -Adorno, T., The Dialectic of the Enlightenment, επιμ. Schmid Noerr, G., μετ. Jephcott, Ε., Stanford Univ. Press, Stanford, 2002(c/1944).
- Le Corbusier, Towards a new architecture, The Architectural Press, London, 1987.
- Le Corbusier, Le Modulor, εκδ. Παπασωτηρίου, Αθήνα, 2015.
- Le Corbusier, Η χάρτα των Αθηνών, εκδ. Ύψιλον.
- Leyton, R., Η ανθρωπολογία της τέχνης, μτφ. Φ. Τερζάκης, εκδ. του Εικοστού Πρώτου, Αθήνα, 2003.
- Μάλεβιτς, Κ., Γραπτά, μτφ. Δ. Χορόσκελης, εκδ. Βάνια, Θεσσαλονίκη, 1992.
- Μαρινέττι, Φ. Μανιφέστα του Φουτουρισμού, εκδ. Αιγόκερως, Αθήνα, 1987.
- Ντε Μικέλι, Μάριο, Οι πρωτοπορίες της τέχνης του εικοστού αιώνα, μτφ. Λ. Παπαματθεάκη, εκδ. Οδυσσέας, Αθήνα, 1978.
- Panofsky, E., Meaning in the Visual Art, ed. Penguin, Xarmodswerth, 1955.
- Παπανικολάου, Μ., Ιστορία της τέχνης στην Ελλάδα : ζωγραφική και γλυπτική του 20ου αιώνα, εκδ. Αδάμ, Αθήνα, 1999.
- Parmesani, L., Art of the Twentieth Century, Skira, Milan, 2000.
- Pevsner, Nikolaus, The Sources of Modern Architecture and Design, Thames & Hudson, London, 1979.
- Read, H., Η φιλοσοφία της μοντέρνας τέχνης, μτφ. Σ. Ροζάνης, εκδ. Κάλβος, Αθήνα, 1969.
- Richter, K., Art, From Impressionism to the Internet, Prestel, London, 2001.
- Rothko, Mark, Ecrits sur l’Art, trd. C. Bondy, ed. Flammarion, Paris, 2005 .
- Ruskin, John, The Seven lamps of Architecture, Farrar, Straus & Giroux, New York, 1988.
- Σημαιοφορίδης, Γ., “Le Corbusier, κείμενα για την Ελλάδα”, εκδ. Αγρα, Αθήνα, 1987.
- Stangos, Nikos, Concepts of Modern Art, Thames & Hudson, U.K., 1988.
- Τάτλα, Ελένη, «Οι μεταμορφώσεις του Διονύσου: μια μικρή γενεαλογία της Δυτικής τέχνης», άρθρο δημ. στο περιοδικό: Χρονικά Αισθητικής, εκδ. Ίδρυμα Π. & Ε. Μιχελή, Αθήνα, 2011. Τόμος 46 Α΄/2010-2012, σελ. 343-355.
- Tatla, Helen, “The Modern Concept of the Autonomy of Art – A Study of the Secular Origin of Modern Aesthetics”, δημ. στο περιοδικό: Edinburgh Architecture Research, Vol. 16, Edinburgh, 1989, σελ. 7-20.
- Tzara, Tristan, Μανιφέστα του Ντανταισμού, μτφ. Α. Κανελλίδης, εκδ. Αιγόκερως, Αθήνα,1987.
- Χριστοδουλίδης, Π., “Εισαγωγή στην αισθητική και την θεωρία της Τέχνης”, ιδίου, Αθήνα, 1983.
- Χρήστου, Χ., Ελληνική τέχνη : ζωγραφική 20ου αιώνα, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα, 1996.
- Χολέβας, Θ. Ν., “Αρχιτεκτονική του Μεσοπολέμου στα Βαλκάνια”, εκδ. Φιλιππότη, Αθήνα, 1994.
- Watkin, David, Morality and Architecture, The Oxford Univ. Press, 1977.
- Wind, Edgar, Art and Anarchy, Duckworth, U.K., 1985.
– Συναφή επιστημονικά περιοδικά:
- Χρονικά Αισθητικής, Αθήνα: Ίδρυμα Μιχελή
- Art & Design, London: Wiley
- Architectural Design. London: Wiley
Eclass Links
Ιστορία και θεωρία Αρχιτεκτονικής ΙΙI
https://eclass.uniwa.gr/courses/IA213/
Ιστορία και θεωρία Τέχνης ΙΙI