Γενικό πλαίσιο
Το θεωρητικό μάθημα αυτό αναφέρεται στο γνωσιολογικό περιεχόμενο της κοινωνιολογίας του χώρου και μελετά τη διαλεκτική σχέση του χώρου και του κοινωνικού περιβάλλοντος ή διαφορετικά την κοινωνική ένταξη του ατόμου στον δομημένο χώρο. Αναφέρεται στη μετάβαση από τον φυσικό στον δομημένο χώρο, με την εξέλιξη των κοινωνικών δομών και τη δυναμική που αυτές εκφράζουν σε διαφορετικές ιστορικές περιόδους. Αναπτύσσει κοινωνιολογικές θεωρήσεις, ικανές να συσχετίσουν την πραγμάτωση των δομημένων χωρών με τις ανθρώπινες σχέσεις και δραστηριότητες. Παρουσιάζει θεωρίες που ερμηνεύουν την κοινωνική διάρθρωση του αστικού χώρου και των εσωτερικών χώρων, ως πεδίων κοινωνικών σχέσεων, με ποιοτικά και ποσοτικά χαρακτηριστικά. Εμβαθύνει σε κατηγορίες εσωτερικών χώρων πρωτογενούς και εκλογικευμένης κοινωνικοποίησης. Αναφέρεται στους παράγοντες που επηρεάζουν τον σχεδιασμό του χώρου: το φύλο, τη θρησκευτική και εθνοτική ταυτότητα, τα βιολογικά, κοινωνικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά.
Επιπλέον η πολιτισμική ετερότητα είναι ένα κυρίαρχο χαρακτηριστικό των σύγχρονων κοινωνιών, που ενισχύεται με τη χρήση της τεχνολογίας και την αναγκαστική η εθελοντική μετακίνηση μεγάλο κοινωνικών ομάδων. Οι διαδικασίες αυτές συγκροτούν συνθήκες ταχείας ανάπτυξης και πολυπολιτισμικότητας, ως κατασκευής ταυτότητας και συγκρότησης νέων συνθηκών συνοίκησής συλλογικού ή προσωρικού χαρακτήρα. Η διαπολιτισμική αλληλεπίδραση και οι σχέσεις των διαφορετικών κοινωνικών ομάδων νοηματοδοτούν εκ νέου τον χώρο, εγκαθιστώντας νέες ερμηνείες και εκδοχές διαμόρφωσης του ή εισαγάγοντας νέους χώρους αποκλεισμού.
Περιεχόμενο μαθήματος
Οι διεπιστημονικές προσεγγίσεις αποτελούν ένα σημαντικό τμήμα στη σύγχρονη σχεδιαστική διαδικασία και οδηγούν στην ολιστική κατανόηση του σχεδιασμού design, και την επανατοποθέτηση του ως μέσο βελτίωσης των συνθηκών της ανθρώπινης ζωής. Από την άλλη πλευρά η μελέτη του υλικού πολιτισμού που υφίσταται στις εκάστοτε κοινωνικές συνθήκες της δημιουργίας του, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως ένα μέσο, ως όχημα, ως μεταφορά ή ως αφήγημα προκειμένου να δημιουργήσει νέα προσωπικά εργαλεία σχεδιασμού και με αυτά να συμβάλει στη σύγχρονη συνθήκη της ανθρώπινης ζωής. Με αυτή την οπτική το μάθημα της κοινωνιολογίας του χώρου στοχεύει στην εδραίωση διεπιστημονικών προσεγγίσεων, στην κριτική τοποθέτηση σε κοινωνικά ζητήματα διαχρονικά, καθώς και στη σύνδεση τους με την σχεδιαστική διαδικασία, που αποτελεί μία διαδικασία που συνδέεται με τον άνθρωπο, τις σύγχρονες απαιτήσεις κατοίκησης, την κοινωνική διάδραση, την παγκοσμιοποιημένη οικονομία και την πολιτισμική συνύπαρξη.
Βασικός παιδαγωγικός στόχος του μαθήματος είναι η καλλιέργεια της ενεργής ατομικής συμμετοχής αλλά και της ομαδικής συνεργασίας καθώς και της αλληλεπίδρασης με τη διδάσκουσα
Σκοποί και στόχοι
Το μάθημα περιλαμβάνει σειρά διαλέξεων από τη διδάσκουσα. Στις κοινωνιολογικές αναλύσεις διαφορετικών χωρών και συστημάτων χρησιμοποιείται ως μέσο παρουσίασης οπτικοακουστικό υλικό, όπως αρχειακό υλικό, κινηματογραφικές ταινίες και ντοκιμαντέρ.
Προκειμένου να τροφοδοτηθεί η κριτική συζήτηση και το πνεύμα συνεργασίας οι φοιτητές |φοιτήτριες αναλαμβάνουν προαιρετική ομαδική εργασία με θέμα κοινωνικό φαινόμενο που επιλέγουν και το οποίο αναλύουν με μελέτη βιβλιογραφίας και αναφορά σε οπτικό υλικό -κατά προτίμηση κινηματογραφικές ταινίες. Η εργασία αυτή εξελίσσεται με συστηματική επισκόπηση και καταλήγει σε συγγραφή δοκιμίου.
Μαθησιακά αποτελέσματα
Οι φοιτητές φοιτήτριες μετά την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος
Θα είναι σε θέση να κατανοούν βασικές έννοιες του γνωσιολογικού περιεχομένου της κοινωνιολογίας του χώρου και του τρόπου που αυτές μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως αναλυτικό, ερμηνευτικό εργαλείο για τον δομημένο χώρο.
Θα είναι σε θέση να αντιλαμβάνονται ιδεολογικές και κοινωνικές εξελίξεις διαφορετικών ιστορικών περιόδων και εδαφικών εγγραφών των δομημένων χωρών, ειδικά το φαινόμενο της αστικοποίησης.
Θα είναι σε θέση να κατανοούν τον τρόπο που ο εξαστισμός επηρεάζει το φυσικό περιβάλλον.
Θα είναι σε θέση να κατανοούν συστήματα κοινωνικοοικονομικών οργανώσεων και θεσμών, καθώς και συνθήκες πολυπολιτισμικότητας.
Θα είναι σε θέση να αναλύουν κριτικά την κοινωνική ένταξη του ατόμου στον δομημένο χώρο και την αλληλεπίδραση ανθρώπου -περιβάλλοντος σε λειτουργικές κατηγορίες εσωτερικών χώρων: της κατοικίας, του σχολείου, του χώρου εργασίας, των χώρων ψυχαγωγίας, πολιτισμού και γνώσης, αλλά και των ειδικών χώρων λατρείας, απομόνωσης και περιορισμού.
Θα είναι σε θέση να αναλύουν κριτικά θέματα ηλικίας και φύλου, φυλής και εθνικότητας, καθώς και θρησκείας
Με την εκπόνηση της εργασίας τους θα είναι σε θέση να εμπεδώσουν κριτικά θεωρητικές γνώσεις και να αναπτύξουν δεξιότητες βιβλιογραφικής μελέτης, έκφρασης και συγγραφής με βάση κανόνες επιστημονικής έρευνας.
Θα έχουν αποκτήσει τη δυνατότητα να αναπτύσσουν και να υποστηρίζουν τις απόψεις τους.
Θα είναι σε θέση να χρησιμοποιούν δημιουργικά διεπιστημονικές προσεγγίσεις στον σχεδιασμό και τη μελέτη του χώρου.
Βιβλιογραφία ελληνική
Βρυχέα, Α.,(2003). Κατοίκιση και κατοικία : διερευνώντας τα όρια της αρχιτεκτονικής. Αθήνα : Ελληνικά Γράμματα.
Γεωργιάδου, Ζ., Ηλίας, Π., Κλωνιζάκης, Α., Μοίρα, Μ., Φράγκου, Δ., 2015. Χώροι γραφείων: Μία ιστορία Αρχιτεκτονικής Εσωτερικών Χώρων. [ηλεκτρ. βιβλ.] Αθήνα: Σύνδεσμος Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών. Διαθέσιμο στο: http://hdl.handle.net/11419/1786
Γιαννακόπουλος, Κ., & Γιαννιτσιώτης, Γ., (2010). Αμφισβητούμενοι χώροι στην πόλη. Αθήνα: Αλεξάνδρεια.
Καλβίνο, Ι., (1982). Αόρατες πόλεις. Αθήνα: Οδυσσέας.
Καραμότζης, Π., (2015). Η κοινωνιολογία της θρησκείας, μεταξύ εκπαίδευσης και Κοινωνίας [ηλεκτρ. βιβλ.] Αθήνα: Σύνδεσμος Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών. Διαθέσιμο στο. https://repository.kallipos.gr/handle/11419/3723
Κονταράτος, Σ., (1983). Η εμπειρία του αρχιτεκτονημένου χώρου και το σωματικό σχήμα. Αθήνα: Καστανιώτης.
Λαδά, Σ., (επιμ.) (2009). Μετα-τοπίσεις. Αθήνα: futura.
Mακρυνιώτη, Δ., (επιμ.) (2004). Tα όρια του σώματος. Διεπιστημονικές προσεγγίσεις, Aθήνα: Νήσος.
Μονιούδη- Γαβαλά, Θ., (2015). Η ελληνική Πόλη από τον Ιππόδαμο στον Κλεάνθη. [ηλεκτρ. βιβλ.] Αθήνα: Σύνδεσμος Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών. Διαθέσιμο στο http:// hdl.handle.net/11419/2927
Νικολαΐδου, Σ., (1993). Η κοινωνική οργάνωση του αστικού χώρου. Αθήνα: Παπαζήσης.
Παπαδημητρίου, Ε., Φραγκόπουλος, Ι., (2018). Περιβαλλοντική ανισότητα, χώρος, πολιτισμικές αναπαραστάσεις και κοινωνικές πρακτικές. Αθήνα: Τζιόλα.
Πεπονής, Γ., (1997). Χωρογραφίες: Ο Αρχιτεκτονικός Σχηματισμός του Νοήματος. Αθήνα: Αλεξάνδρεια.
Πεχτελίδης, Ι., (2015). Κοινωνιολογία της παιδικής ηλικίας [ηλεκτρ. βιβλ.] Αθήνα: Σύνδεσμος Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών. Διαθέσιμο στο https://repository.kallipos.gr/handle/11419/4744
Πούρκος, Μ., (επιμ.). (2016). Το σώμα ως τόπος βιωμάτων, ταυτοτήτων και κοινωνικών νοημάτων. Αθήνα: Οκτώ.
Σαρηγιάννης, Γ., (1985). Εισαγωγή στην ιστορία και θεωρία της πόλης, Αθήνα
Σταυρίδης, Στ., (1990). Η συμβολική σχέση με το χώρο : πώς οι κοινωνικές αξίες διαμορφώνουν και ερμηνεύουν τον χώρο. Αθήνα : Κάλβος.
Σταυρίδης, Στ., (2018).Από την πόλη οθόνη στην πόλη σκηνή. Αθήνα: Νήσος.
Bauman Z, (2004). Παγκοσμιοποίηση. Οι συνέπειες για τον άνθρωπο. Αθήνα: Πολύτροπον
Butler, J., (2009), Αναταραχή φύλου. Ο φεμινισμός και η ανατροπή της ταυτότητας , Γ. Καράμπελας, Αθήνα: Αλεξάνδρεια
Castells, Μ., (1942). Πόλη και κοινωνία, Ιδεολογία, κοινωνιολογική θεωρία και σχεδιασμός. Αθήνα: Ν. Σύνορα
Craib, I., (2011). Σύγχρονη Κοινωνική Θεωρία : Από τον Πάρσονς στον Χάµπερµας. Αθήνα: Ελληνικά Γράµµατα.oucault, M., (1976). Αμπατζοπούλου, Φ., (μτφρ.). Η Ιστορία της Τρέλας. Αθήνα: Ηριδανός.
Foucault, M., (2011). Μπέτζελος, Τ., (μτφρ.). Επιτήρηση και τιμωρία : η γέννηση της φυλακής. Αθήνα : Πλέθρον.
Foucault, M., (2012). Μπέτζελος, Τ., (μτφρ.).Ετεροτοπίες : και άλλα κείμενα. Αθήνα : Πλέθρον.
Giddens, A., (2002). Τσαούσης, Δ., (μτφρ.). Κοινωνιολογία. Αθήνα: Gutenberg.
Giddens, A., (2002). Τσαούσης, Δ., (μτφρ.). Κοινωνιολογία. Αθήνα: Gutenberg.
Heidegger, M., (2008). Ξηροπαΐδης, Γ., (μτφρ.). Κτίζειν, κατοικείν, σκέπτεσθαι. Αθήνα : Πλέθρον.
Henslin, J., M., (2012). Κωτσιόπουλος, Κ., (επιμ.) Στοιχεία Κοινωνιολογίας. Αθήνα: Παρισιανός.
Hughes, M., Kroehler, C, (2014), Χρηστίδης, Γ., (μτφρ.). Κοινωνιολογία. Αθήνα: Κριτική.
Lefebvre, H., (1997), Τουρνικιώτης, Π., (μτφρ.). Το δικαίωμα στην Πόλη. Αθήνα: Κουκκίδα.
Riffkin J., (2012), Η Τρίτη Βιομηχανική Επανάσταση, (Φιλιππάτος Α. μτφρ.), Αθήνα: Εκδοτικός Οίκος Λιβάνη
Ritzer, G., (2012). Χρηστίδης, Γ., (μτφρ.). Σύγχρονη Κοινωνιολογική Θεωρία. Αθήνα: Κριτική.
Rossi, Al., (1991). Παπαδόπουλος, Λ., Παπακώστας, Γ., Τσιτιρίδου, Σ., (επιμ.).Πετρίδου, Β., (μτφρ.). Η αρχιτεκτονική της πόλης. Θεσσαλονίκη : University Studio Press.
Weber, M., (1997), Κυπραίος, Μ., (μτφρ.). Βασικές έννοιες κοινωνιολογίας. Αθήνα: Κένταυρος
Ulrich, C., (1977). Μανιφέστα και προγράμματα για την Αρχιτεκτονική του 20ου αιώνα. Αθήνα: Επίκουρος
Βιβλιογραφία ξενόγλωσση
Altman I., Chemers M. M., (1980). Culture and Environment. Belmont, California: Wadsworth, Inc.
Lefebvre, H., (1991). Nicolson- Smith, D., (trans.). The Production of Space. Oxford: Blackwell.
Hall, E. T., ( 1966). The hidden dimension. Garden City: N.York: Doubleday.
Hanson, J.,(1998). Decoding Homes and Houses. UK: Cambridge University Press.
Hillier, B., Hanson, J., (1984). The Social Logic of Space. London: Cambridge University Press.
Markus, T., A.,(1993). Buildings and Power. Freedom and Control in the Origins of the Modern Building Types. USA: Routledge.
Durkheim E., (1993, 4η έκδοση), Éducation et sociologie, Paris: PUF
Logan, R., & Molotch, H., (2007). Urban Fortunes. California: University of California Press.
Mills, W., (2000), The Sociological Imagination. Oxford: Oxford University Press.
Piaget, J., (1967), La psychologie de l’intelligence, Paris: Armand Colin
Sassen, S., (2002) (2nd ed.) The global city. N. York: Princeton University Press.
Sassen, S.,(2008). (2nd ed.). Territory, authority, rights: from medieval to global assemblages. N. York: Princeton University Press.
Thrift, N, (1996). Spatial Formations, London: Sage.
Δευτερεύουσα βιβλιογραφία
ΚΑΡΑΜΟΥΖΗΣ, Π., (2015). Η ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ ΜΕΤΑΞΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ https://repository.kallipos.gr/handle/11419/3723
Πεχτελίδης, Ι., (2015). Κοινωνιολογία της παιδικής ηλικίας https://repository.kallipos.gr/handle/11419/4744
Συναφή επιστημονικά περιοδικά:
Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών, https://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/ekke.