Καθηγητές Μαθήματος
Δρ. Μοίρα Μαρία, Δρ. Μπόμπολος Νίκος, Δρ. Τσακίρη Ευφροσύνη, Μπούρας Κωνσταντίνος
Γενικό πλαίσιο
Το μάθημα αποτελεί μια εισαγωγή σε βασικά ζητήματα του σχεδιασμού των εξωτερικών χώρων. Στόχος του είναι η υποστήριξη, καλλιέργεια και ανάπτυξη της ικανότητας των φοιτητών να επεμβαίνουν και να διαμορφώνουν περιορισμένου μεγέθους ελεύθερους χώρους του αστικού περιβάλλοντος (πλατείες, πεζοδρόμους, εξωτερικούς χώρους κτιρίων, παραλίες), με έμφαση στην ιστορική-πολιτιστική τους ταυτότητα.
Εξετάζονται η φυσιογνωμία του τόπου, η γεωμετρία, η χρονικότητα, η κοινωνική και πολιτισμική συνθήκη καθώς και η δυνατότητα ένταξης νέων καινοτόμων λειτουργιών στο χώρο με ανθρωποκεντρική στόχευση και γνώμονα τις ανάγκες των χρηστών.
Με την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος ο φοιτητής/τρια θα:
- έχει γνώση των βασικών αναλυτικών εργαλείων και των συνθετικών αρχών που διέπουν τον σχεδιασμό του δημόσιου αστικού χώρου.
- έχει την ικανότητα να αναλύει, να κατανοεί και να επαναδιαπραγματεύεται την αισθητική και λειτουργική διάσταση του χώρου παράλληλα με την πολιτισμική και ιστορική ταυτότητά του με επίκεντρο το χρήστη.
- θα έχουν την δυνατότητα να αναπτύξουν και να υποστηρίξουν τις θεωρητικές και σχεδιαστικές προσεγγίσεις τους στον σχεδιασμό.
- θα κατανοήσουν τη δημιουργικότητα στη σχεδιαστική διαδικασία και το πώς θα την αναπτύξουν.
Περιεχόμενο μαθήματος
Το περιεχόμενο του μαθήματος αφορά στη διερεύνηση της αστικής συνθήκης, στην εμπειρία του δημόσιου χώρου και στην επαναπροσέγγιση των λειτουργιών, των χρήσεων και των πρακτικών που υποδέχεται με όρους πολιτισμικής και ιστορικής ταυτότητας. Επιχειρείται η νοηματοδότηση του σχεδιασμού του αστικού χώρου με αναλυτικά και συνθετικά εργαλεία που αντλούν μορφή και περιεχόμενο από τη σχέση φύσης και πόλης, την ιστορία και τη μνήμη, τη διαφορετικότητα και τη διαπολιτισμικότητα που αποτελούν ζητήματα κρίσιμης σημασίας σήμερα. Αναλυτικά:
Στα πλαίσια της Φαινομενολογίας (Heidegger, Gadamer) αφ’ ενός και της Αποδόμησης (Derrida) αφ’ ετέρου, επιχειρείται διερεύνηση και έκφραση στη μορφή του χώρου:
α. της σχέσης του σύγχρονου ανθρώπου με τη φύση. Ο ρόλος του θρησκευτικού μύθου στην οργάνωση του εξωτερικού χώρου στις παραδοσιακές κοινωνίες. Η ποσοτικοποίηση και ομογενοποίηση της φύσης κατά τη Νεωτερικότητα, συνέπειες στην οργάνωση του εξωτερικού χώρου.
β. της σχέσης του σύγχρονου ανθρώπου με την ιστορία του τόπου.
γ. σχέσεων ετερότητας και διαπολιτισμικότητας.
Η εναπόθεση των ιχνών του προβληματισμού των φοιτητών στα πάρα πάνω θέματα που αφορούν στον δημόσιο «κοινό» χώρο της πόλης και στην κατοίκησή του συνιστά το περιεχόμενο του μαθήματος, το οποίο διερευνά τις αισθητικές παραμέτρους παράλληλα με τη φυσιογνωμία του τόπου, τις ανάγκες των μονίμων και περιστασιακών χρηστών και τις κοινωνικοπολιτικές συνιστώσες.
Η εργαστηριακή μελέτη (project) που εκπονείται εστιάζει στη διαμόρφωση εξωτερικών χώρων περιορισμένου μεγέθους, στον ανασχεδιασμό ιστορικών πλατειών υπερτοπικής σημασίας ή αστικών χώρων μικρότερης εμβέλειας σε επίπεδο γειτονιάς, χώρων πρασίνου (πάρκα, άλση, παιδικές χαρές) καθώς και στο σχεδιασμό επεμβάσεων στο παραλιακό μέτωπο.
Κατά την εκπαιδευτική διαδικασία ζητείται η σύνταξη ενός θεωρητικού δοκιμίου το οποίο με πολλαπλά αναλυτικά εργαλεία (θεωρητική τεκμηρίωση, σύνταξη ερωτηματολογίων, επιτόπια έρευνα πεδίου, αναφορές σε διεθνή παραδείγματα, φωτογραφική αποτύπωση και video) θα υποστηρίζει την προβληματική του σχεδιασμού, η οποία με επίκεντρο τον χρήστη και τις ανάγκες του θα διερευνά τις δυνατότητες επαναδιαπραγμάτευσης και οικειοποίησης του υπό μελέτη δημόσιου αστικού χώρου.
Κατά την εξέλιξη της μελέτης ζητείται η δημιουργία εικαστικής χωρικής κατασκευής, αισθητικής και εννοιολογικής προσέγγισης, η οποία συμπυκνώνει την κεντρική ιδέα και ακολούθως η μεταφορά της στον υπό διαμόρφωση χώρο, με τη βοήθεια σειράς προπλασμάτων. Η εργαστηριακή άσκηση απαιτεί τη συνεργασία με εικαστικά μαθήματα, το εργαστήριο κατασκευής προπλασμάτων και με μαθήματα χωρικών κατασκευών.
Μαθησιακά αποτελέσματα
- Αναζήτηση, ανάλυση και σύνθεση δεδομένων και πληροφοριών, με τη χρήση και των απαραίτητων τεχνολογιών
- Σεβασμός στη διαφορετικότητα και στην πολυπολιτισμικότητα
- Σεβασμός στο φυσικό περιβάλλον
- Λήψη αποφάσεων από κοινού
- Ομαδική εργασία και πνεύμα συνεργασίας
- Παραγωγή νέων ερευνητικών ιδεών
- Άσκηση κριτικής και αυτοκριτικής
- Προαγωγή της ελεύθερης, δημιουργικής και επαγωγικής σκέψης
- Εφαρμογή της γνώσης στην πράξη
Βιβλιογραφία ελληνική
- Arnold Berleant, Η Αισθητική του Περιβάλλοντος, εκδ. Ίδρυμα Π. & Ε. Μιχελή, Αθήνα, 2004.
- De Certeau, M., Επινοώντας την καθημερινή πρακτική. Η πολύτροπη τέχνη του πράττειν, μτφ. Κ. Καψαμπέλη, εκδ. Σμίλη, Αθήνα, 2010.
- Rossi, A. (1987), Η Αρχιτεκτονική της πόλης, μτφρ. Β. Πετρίδου, Θεσσαλονίκη: Σύγχρονα θέματα.
- Σταυρίδης, Σ., Από την πόλη οθόνη στην πόλη σκηνή, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2002.
- Δημήτρης Φιλιππίδης, Δημήτρης Πικιώνης, εκδ. Μέλισσα, Αθήνα 2009.
- Jean Pierre Vernant, Μύθος & Σκέψη στην Αρχαία Ελλάδα, εκδ. Εγνατία, Θεσσαλονίκη.
- Gaston Bachelard, Η Ποιητική του Χώρου, εκδ. Χατζηνικολή, Αθήνα, 1982.
- Ζορζ Περέκ, Χορείες χώρων, εκδ. Ύψιλον, Αθήνα, 1974.
- Georg Simmel, Joachim Ritter, Ernst H. Gombrich, Το Τοπίο, εκδ. Ποταμός, Αθήνα, 2004.
- Georg Simmel, Μητροπολιτική αίσθηση. Οι μεγαλουπόλεις και η διαμόρφωση της συνείδησης, εκδ. Άγρα, Αθήνα, 2017.
- Deborah Stevenson, Πόλεις και αστικοί πολιτισμοί, εκδ. κριτική, Αθήνα, 2003.
- Το Τρίτο Μάτι 1935-1937, περιοδικό, Ελληνικό Λογοτεχνικό & Ιστορικό Αρχείο, Αθήνα, 1982.
- Christian Norberg-Schulz, Genius Loci, Academy Eds, London, 1980 (Ελληνική έκδοση: Το Πνεύμα του Τόπου, εκδ. ΕΜΠ.
- Roderick Frazier Nash, Τα Δικαιώματα της φύσης, εκδ. Θυμέλη, Αθήνα, 1995.
- Ανανιάδου – Τζημοπούλου Μαρία, Καραδήμου – Γερόλυμπου Αλέκα, Πλατείες της Ευρώπης – Πλατείες για την Ευρώπη, εκδ. Ζήτη, Θεσσαλονίκη, 2009.
- Αλέξανδρος Παπαγεωργίου-Βενέτας, Ο Αθηναικός Περίπατος, εκδ. Ραχήλ Καπόν, Αθήνα 2009
- Θανάσης Γιοχάλας, Τόνια Καφετζάκη, Αθήνα. Ιχνηλατώντας την πόλη με οδηγό την ιστορία και τη λογοτεχνία, εκδ, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα, 2012.
Βιβλιογραφία ξενόγλωσση
- Clemens Steenbergen & Wouter Reh, Architecture and Landscape, Prestel-Verlag, Munich, 1996.
- Ehrenfried Kluckert, European Garden Design, Konemann, Cologne, 2000.
- Rob Krier, Urban Space, Academy eds, London, 1984.